Ajansımız, TR81 Bölgesinde özel sektör, meslek kuruluşları ve sivil toplum örgütleri tarafından kümelenme bilincinin artırılmasını sağlayarak potansiyeli olan sektörlerde kümelenme çalışmalarının hayata geçmesini hedeflemektedir. Bu şekilde firmalar arası işbirliği kültürünün artması ile üretimden pazarlamaya kadar tüm süreçlerde firmaların avantaj elde etmeleri sağlanacaktır.
Batı Karadeniz (TR81) Bölgesi, madencilik, demir-çelik, enerji, orman ürünleri ve turizm gibi hakim sektörler ile bu sektörlere bağlı gelişen yan sanayi ile birlikte güçlü bir ekosistemi bünyesinde barındırmaktadır. Zonguldak ilinde madencilik, maden makineleri, demir-çelik sektörleri; Bartın’da turizm, sayacılık, ahşap yat tekne imalatı; Karabük’te ise demir çelik sektörü ön plandadır. Aynı coğrafyada, benzer iş kolunda, aynı değer zincirinde faaliyet gösteren, birbiriyle iş birliği içinde bulunan ve aynı zamanda birbirine rakip olan işletmeler ile destekleyici kurumların ortak bir fayda için bir araya gelmesi olarak tanımlanan kümelenme faaliyetleri, bölgemiz ekosistemi açısından büyük önem arz etmektedir. Zonguldak’ta maden makineleri sektöründe Ajansımız yönlendirmesiyle hayata geçen Maden Makineleri Üreticileri Derneği (MAKZON) bölgemizdeki kümelenme faaliyetlerinin ilk örneğidir. Bölgede öne çıkan diğer sektörler de kümelenme potansiyeline sahiptir.
Bölge ekonomisinin can damarını oluşturan taş kömürü madeninin 1830’lu yıllarda bölgemizde bulunması, sonraki süreçte de bu madenin devlet eliyle çıkarılarak ülke ekonomisine kazandırılması bölgeyi, sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda etkilemiş ve bölgenin gelişimini yönlendirmiştir.
Özel sektör girişimciliğinin belirli alanlarda yoğunlaştığının görüldüğü bölgede profesyonel kümelenme süreçlerine geçişin ihtiyaç olduğu ortaya çıkmaktadır. Sektör temsilcileri, kendi mevcudiyetleriyle belli bir etkiye sahipken bunu iş birliği ve ortak faaliyetlerle geliştirerek daha güçlü hale getirebilecekleri açıktır.
Bölge, Türkiye’nin tek taş kömürü maden yataklarına sahip havza içinde yer almaktadır. Bu maden, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve özel sektör rodövansçıları aracılığıyla çıkarılmaktadır. TTK ve özel sektör maden işletmecilerinin varlığı ve bu işletmelerin makine, ekipman ihtiyacı, ilde maden makineleri imalatçılarının yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Yine taş kömürü madeninin bölgedeki varlığı, bu madeni ham madde olarak kullanan entegre demir-çelik tesisleri ve termik santrallerini de beraberinde getirmiştir. Türkiye’nin en büyük entegre yassı çelik fabrikası ERDEMİR, Zonguldak ilinin Kdz. Ereğli ilçesinde yer almaktadır. Bu bölgede ERDEMİR’in varlığına bağlı olarak önemli sayıda çelik servis merkezi, makine ekipman parçaları imalatçıları da yer almaktadır. Zonguldak ilinin Kilimli ilçesinde yer alan iki büyük termik santral de ülke elektrik ihtiyacının yaklaşık %8’ini karşılamaktadır. Devrek ve Gökçebey ilçelerinde de mobilya ve ahşap ürünleri imalatçılarının yoğunlaştığı görülmektedir. Karabük’te uzun demir çelik imalatı yapan KARDEMİR fabrikasının yer alması, demir çelik yan sanayinin gelişmesinde belirleyici rol oynamıştır. İlde yaklaşık 18 adet aktif haddehane tesisi bulunmaktadır. Bartın ilinde de turizm, sayacılık, ahşap yat tekne imalatı gibi sektörlerin ön planda olduğu görülmektedir.
Bölgemizde Kümelenmeye Genel Bakış
Batı Karadeniz Bölgesinde belirli sektörlerde kümelenme faaliyetlerinin gelişime açık olduğu görülmektedir.
Kümelenme konusunda; kamu, üniversite, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliğinin artması önem arz etmektedir.
Kümelenme faaliyetlerine ilişkin iyi uygulama örnekleri yakından takip edilip başarılı kümelerle ilişkiler geliştirilerek bölgedeki paydaşların motivasyonu yükseltilebilecektir.
Zonguldak’ta hayata geçen ilk küme olan MAKZON, iyi uygulama örneği olma potansiyeline sahiptir.
Bartın’da sayacılık, ahşap yat ve tekne imalatı gibi küme potansiyeli mevcut sektörler için paydaşlar arasında bilinçlendirme çalışmalarına ihtiyaç bulunmaktadır.
Karabük’te demir çelik sektörü ve gelecekte gelişme göstermesi beklenen raylı sistemler sektörü kümelenme için potansiyel taşımaktadır.
Çaycuma’da Filyos Vadisi Projesi için kurulması planlanan Lojistik Merkez ile bölgede, lojistik sektörü açısından kümelenmenin ilk adımları atılabilecektir.
Ajansımız, hazırladığı 2014-2023 bölge planında iki temel gelişme ekseni belirlemiştir. Bunlardan biri “Yenilikçilik ve Girişimcilikle Desteklenen Sektörel Çeşitlilik”tir. Bu eksen altında bulunan “Mevcut Sınai Faaliyetlerin Rekabet Güçlerinin Arttırılması” önceliğinde “Demir-çelik sektörü ile buna bağlı yan sanayinin güçlendirilmesi” ile “Kümelenme, endüstriyel simbiyoz ve markalaşma çalışmalarının başlatılması” tedbirlerini belirleyen Ajansımız bu doğrultuda çalışmalarını geliştirmiştir.
Çalışmalarına bölge planında belirlediği eksende yön veren Ajansımız, bölgede hakim sektörlerden biri olan çelik sektörünün daha güçlü hale gelmesi için 2019 yılında çelik sektörü kümelenmesi konusunda analiz çalışması yapmıştır. Analiz dışında Ajansımız, kümelenme konusunda yaptığı ziyaretler, farklı kümelerle kurduğu temaslar ve iyi uygulama örneklerinin aktarılmasıyla bölge paydaşlarında farkındalık oluşturmayı sağlamıştır.
Zonguldak ilinde ilk küme yapısı olan MAKZON, Ajansımızın yönlendirmesiyle düzenli sanayi alanı oluşturmak için çalışmalara başlamıştır. Yine Ajansımızın farkındalık çalışmalarının etkisiyle bölgemizdeki başarılı üniversitelerden Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi bünyesinde Maden Makineleri Uygulama ve Araştırma Merkezi hayata geçmiştir. Kümenin gelişmesine ivme kazandırmak, teknoloji düzeylerinin, ihracatlarının artmasını sağlamak ve yeni pazarlara ulaşmasını sağlamak amacıyla Ajansımız, Maden Makineleri Pazar Araştırma çalışmasını hazırlamıştır.
Ajans olarak bölgemizde küme kültürünün daha iyi yerleşmesini sağlamak adına Anadolu Kümeleri İşbirliği Platformu (AKİP) ve OSTİM İş ve İnşaat Makineleri Kümelenmesi (İŞİM) ile temaslar kurulmuştur. Alanında başarıya ulaşmış olan bu platformlardan bölgemizin de tecrübe kazanması için Ajansımız köprü görevi üstlenmiştir.
Karabük’te de hakim sektör olan demir çelik sektörü ekseninde kümelenme çalışmaları devam etmektedir. Ajansımız tarafından oluşturulan çalışma grupları aracılığıyla bölge paydaşları yönlendirilmektedir.
Bartın ilinin Kurucaşile ilçesinde belli bir yığınlaşma gösteren ahşap yat tekne imalatçılarının kümelenme ekseninde bir araya gelmelerinin ilk adımı Ajansımız tarafından atılmıştır. İmalatçılar bir kooperatif çatısı altında bir araya gelerek altyapısı Ajans tarafından yapılan alanda faaliyetlerini sürdürmektedirler.
Bartın'da kültürel iş kollarından biri olan sayacılık sektörünün kümelenmesi faaliyetleri kapsamında Ajansımız tarafından mentorluk desteği sağlanmıştır. 2015 yılında başlanan faaliyetler kapsamında düzenlenen teknik çalışma ziyaretleri, yönlendirme ve iş birliği sayesinde 2018 yılında sektör temsilcilerinin üyeliği ile Bartın Sayacılar ve Ayakkabıcılar Derneği'nin kurulmasına öncülük edilerek kümelenme çalışmalarına katkı sağlanmıştır. Kurulan derneğin, süreç içerisinde yatırım mentorluğu da Ajansımız tarafından yapılmış ve bu sayede 2018-2020 yılları arasında 1 firmanın Yatırım Teşvik Belgesinden, 5 firmanın KOSGEB desteğinden, 8 firmanın İş-Kur desteklerinden faydalanmasına katkıda bulunulmuştur. Bunun dışında Ajansımız mali destek programı aracılığıyla da desteklenen sayacılık sektörünün kümelenme çalışmaları hız kazanmıştır. Yapılan yönlendirmeler, proje ve destekler kapsamında Sayacılar ve Ayakkabıcılar Derneğinin kuruluşundan bu yana 2 firma marka/patent almış, 4 firma direkt ihracat yapmış veya ihracat yapan firmalarla çalışmış ve en önemlisi 200 kişilik ilave istihdam sağlanmıştır.
TR81 Batı Karadeniz Bölgesi Kümelenme Stratejileri
Kümelenme faaliyetleri ile ekonomik gelişmenin en önemli tetikleyicilerinden olan sanayi ve hizmet sektörleri için iş ve istihdam yaratma potansiyelinin artması hedeflenmektedir. Bunun yanında kümelenmenin oluşturacağı yüksek katma değerin, bölgemizin uzun vadede, çekici ve sürdürülebilir kalkınmasına önemli katkılar sunması planlanmaktadır.
Ajansımız tarafından hayata geçirilen Kümelenme Analizi çalışması dahilinde demir çelik sektöründe uzmanlaşmayı hedefleyen beş strateji belirlenmiş ve değer zincirinin güçlendirilmesi amaçlanmıştır. Bölgede kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan ve daha sonra özelleşen ERDEMİR ve KARDEMİR ile birlikte TR81 Bölgesi, Türkiye’nin en önemli demir çelik üretim merkezlerinden biridir. Buna istinaden bölgede bir tedarikçi ağı da kendini göstermiştir. Ancak bu ağ, mevcut durumu itibarıyla katma değeri görece daha düşük ürünlerin üretimi ve ticareti üzerine kuruludur. Bölgeye gelen demir cevheri ve kömür, satışı yapılan ham çelik sektörden doğan başlıca ekonomik hareketliliği oluşturmaktadır. Bölgedeki çelik kümelenmesini güçlendirmek, demir ve çeliği işleyerek katma değerli üretimi artırmak amacıyla bölgede çelik kümelenmesinin yapılanmasını tamamlayarak güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Belirlenen stratejilerin etkin şekilde hayata geçmesi durumunda, bölgenin çelik değer zincirinde bir üst aşamaya sıçrama yapması beklenmektedir. Bu durum, katma değeri daha yüksek ürünlerin üretilebilmesi anlamına gelmektedir. Daha yüksek katma değerli üretim ise bölgedeki beceri seti, kurumsal altyapı, yenilik ekosistemi vb. unsurların intibakını gerektirecektir. Bunların sağlanması durumunda, üretim sepetine dahil olması beklenen ürünler içinde vasıflı çelik üretecek çelik ana sanayi, asansör imalatı, bisiklet imalatı, konteyner, terminal metal parça ve güç dağıtım parçaları, motor, ambalaj, madencilik donanım ve yedek parçaları, maden makineleri, otomotiv yan sanayi, dikişli ve dikişsiz boru imalatı, çelik konstrüksiyon, çelik hasır, döküm tesisleri, merdane, redüktör, treyler (römork), gıda tankları ve basınçlı tank imalatı gibi ürünler bulunmaktadır.
Filyos SOP ile Kümelenmeyi Destekliyoruz
Ajansımız tarafından bölgemizdeki kümelenme çalışmalarına yönelik faaliyetler ‘Filyos Havzası ve Hinterlandındaki Yatırım Ekosisteminin Geliştirilmesi Sonuç Odaklı Programı (Filyos SOP)’ ile gerçekleştirilmektedir.
Filyos SOP ile Ajansımız tarafından; sektörel ve mekânsal planlamaların desteklenmesi, sanayi ve üretim alanları ile yerleşimlerin doğru planlanması, Ar-Ge ve inovasyon altyapısının oluşturulması, kümelenme çalışmalarının desteklenerek ekosistemin geliştirilmesi, sektörel çeşitlendirme hedefleri doğrultusunda Filyos hinterlandının ekonomik ve sosyal açıdan cazibe merkezi haline getirilmesi ve bölge illerinin yatırıma hazırlanması amaçlanmaktadır.